Ішкі істер министрінің нұсқауына сәйкес, 2024 жылдың 25 қарашасы мен 10 желтоқсан аралығында республика аумағында «Зорлық-зомбылыққа қарсы 16 күн белсенділік» акциясы басталды.
Акцияның мақсаты – әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты болдырмауға және жолын кесуге, ана мен баланы қорғауға, қоғамдағы отбасының, оның ішінде әйел-ананың рөлін нығайтуға, сондай-ақ отбасылық құндылықтарды насихаттау болып табылады.
Бала тәрбиесі ата-ананың басты міндеті. Әр адам баласының ақылды, мейірімді, жақсы адам болып өсуін қалайды, бірақ баласына лайықты тәрбие беруге бәрі бірдей дайын емес. Бала тәрбиесі өте көп уақытты қажет ететін процесс және ата-анадан үлкен күш пен шыдамдылықты талап етеді.
Тәжірибе көрсеткендей, тіпті ата-аналар балаларына деген шынайы сүйіспеншілік пен сүйіспеншілікті сезінетін ауқатты отбасыларда да балаға әсер етудің физикалық жазалау, қорқыту, баланы қарым-қатынастан немесе серуендеуден айыру сияқты түрлерін оқу процесінде қолдануға болады. Сонымен қатар, ата-аналардың көпшілігі мұндай тәрбие тактикасы олардың балаларының құқықтарын бұзу болып табылатынын, сондай-ақ баланың психикалық және физикалық дамуындағы мүмкін ауытқулардың себебі екенін жақсы біледі.
Мәдениеті төмен отбасыларда, бала өмірдің қуанышына емес, ауыртпалығына айналатын отбасыларда баланың жағдайы әлдеқайда нашар. Бұл жерде бірінші топтағы отбасылар үшін ерекшелік болып табылатын жоғарыдағы тәрбие әдістері қалыпты жағдайға айналуда.
Білім алу үшін үлкен адам ресурстары қажет, бұл толық емес отбасыларда жеткіліксіз. Ата-анасының біреуі немесе екеуі де маскүнемдіктен зардап шегетін отбасылардағы жағдай әсіресе қиын. Мұндай жағдайларда отбасында ешкім мақсатты тәрбиемен айналыспайды, бала көбінесе көше баласы ретінде тәрбиелене бастайды. Мұндай жағдайлар отбасындағы балаларға зорлық-зомбылық, зорлық-зомбылық көрсету мәселесі бүгінгі күні тек талқылауды ғана емес, оны шешу үшін шаралар қабылдауды қажет ететін мәселе екенін көрсетеді.
Балаға зорлық-зомбылықтың төрт негізгі түрі бар: физикалық, жыныстық, психикалық зорлық-зомбылық, баланың негізгі қажеттіліктерін ескермеу.
Физикалық зорлық-зомбылық – баланың денсаулығына қасақана зақым келтіру.
Сексуалдық зорлық-зомбылық – баланың қанағаттану немесе пайда алу мақсатында оның келісімімен немесе оның келісімінсіз ересектермен жыныстық қатынасқа түсуі. Баланың жыныстық қатынасқа келісімі оны зорлық-зомбылықсыз деп санауға негіз бермейді, өйткені баланың ерік бостандығы жоқ және өзі үшін барлық жағымсыз салдарды болжай алмайды.
Психикалық (эмоционалдық) зорлық-зомбылық – балаға оның жеке басының дамуына кедергі жасайтын және мінез-құлықтың патологиялық қасиеттерінің қалыптасуына әкелетін кезеңді, ұзақ немесе тұрақты әсер ету.
Зорлық-зомбылықтың психологиялық формаларына мыналар жатады:
— баланың тұрақты сынынан ашық бас тарту;
— балаға ашық түрде қорқыту;
— баланың қадір-қасиетін төмендететін қорлайтын сипаттағы пікірлер;
— баланың құрдастарымен немесе басқа маңызды ересектермен қарым-қатынасын әдейі шектеу;
— өтірік айту және үлкендердің уәдесін орындамау;
— балада психикалық жарақат тудыратын бір реттік өрескел психикалық әсер.
Баланың қажеттіліктерін елемеу – балаға қарапайым күтімнің болмауы, нәтижесінде оның эмоционалдық жағдайының бұзылуы және оның денсаулығына немесе дамуына қауіп төндіреді. Негізгі қажеттіліктерді елемеу мыналарды қамтиды:
— баланың өсуі мен қажеттіліктеріне сәйкес келетін тамақтың, киім-кешектің, баспананың, білімнің, медициналық көмектің болмауы;
— тиісті назар мен күтімнің болмауы, нәтижесінде бала жазатайым оқиғаның құрбаны болуы мүмкін.
Зорлық-зомбылық пен балаларға қатыгездік туғызатын қауіп факторлары.
— толық емес және көп балалы отбасылар, асырап алынған балалары бар отбасылар, өгей әкесі немесе өгей шешесі болған жағдайда;
— отбасында бас бостандығынан айыру орындарынан оралған алкоголизммен немесе нашақорлықпен ауыратын науқастың болуы;
— жұмыссыздық, тұрақты қаржылық қиындықтар;
— тұрақты отбасылық жанжалдар;
— босқындардың, елден көшірілгендердің мәртебесі;
— мәдениет, білім деңгейінің төмендігі;
— теріс отбасылық дәстүрлер;
— қажетсіз бала;
— баланың психикалық немесе физикалық кемістігі;
— «қиын бала.
Өкінішке орай, соңғы жылдары тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарының саны артып келеді. Статистика көрсеткендей, елімізде жыл сайын әртүрлі жастағы 17 мыңға жуық бала зорлық-зомбылық қылмысының құрбаны болады.Жыл сайын екі миллионға жуық бала ата-анасынан таяқ жейді, олардың 10 мыңнан астамы. кәмелетке толмағандар өздеріне қарсы жасалған қылмыстардың салдарынан мүгедек болып қалады.
Балаларына зорлық-зомбылық көрсететін көптеген ата-аналар мұндай фактілерді білмейді:
— дене жазасы балалардың бойындағы ең жақсы қасиеттерді тұншықтырып, өтірік пен екіжүзділіктің, қорқақтық пен қатыгездіктің дамуына ықпал етеді, үлкендерге ашу мен өшпенділік туғызады;
— ұрып-соққан балалардың адам өлтіру немесе басқа қылмыстар жасау ықтималдығы жоғары;
— ондай балалар есейгенде, өз балаларын да, ата-аналарын да мазалауы әбден мүмкін;
Есіңізде болсын, зорлық зорлық-зомбылықты тудырады! Дөрекі, қатыгездікте өскен бала өз балаларындай әрекет жасайды. Егер сіздің балаңыз бұзық немесе тәртіпсіз болса, оны жазалауға асықпаңыз. Осыған байланысты зорлық-зомбылық жағдайлары орын алса немесе өзге де құқық бұзушылықтарға куәгер болған жағдайда Шымкент қаласы Полиция департаментінің кезекші бөліміне «102» арнасы немесе «111» бірыңғай сенім телефондары арқылы хабарлама түсіруге болатынын назарларыңызға жеткіземіз.
