2024 жылдың 27-қараша күні мектептегі зорлық-зомбылық пен қорлауға, оның ішінде кибербуллингке қарсы Халықаралық күніне орай, ҚР Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің Шымкент қаласы бойынша өкілі, Шымкент қаласының бала құқықтары жөніндегі өңірлік уәкілімен бірлесіп, «Оқушылар сарайы» ғимаратында «Оқытыңыз, үйретіңіз және жауапкершілікті қорғаңыз. Жастар барлығы үшін қауіпсіз, әділетті оқу ортасын қалайды» атты іс-шара өткізді.
Іс-шараға қаламыздағы мектеп ұстаздарымен бірге Шымкент қаласы полиция департаментінің кәмелетке толмаған істер жөніндегі инспекторы полиция подполковнигі Нұрсұлтан Жамбаев қатысты.
Онда, мектептегі зорлық-зомбылық пен қорқытуға, соның ішінде кибербуллингке жол бермеу жөніндегі мәселелер талқыланды. Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы Конституциялық заңының 10-бабына сәйкес, ҚР Адам құқықтары жөніндегі уәкіл адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын ілгерілету және көтермелеу жөніндегі ақпараттық науқандар мен жобалар шеңберінде мемлекеттік органдармен, қоғамдық бірлестіктермен және өзге де ұйымдармен өзара іс-қимыл жасайды.
Кибербулинг — бұл интернет немесе әлеуметтік желілер арқылы адамның ар-намысына, психологиялық жағдайына немесе қауіпсіздігіне зиян келтіру мақсатында жасалатын кез келген зорлық-зомбылық немесе қорлау түрі. Бұл қазіргі уақытта үлкен әлеуметтік проблемаға айналып отыр, себебі кибербулинг құрбандары көбінесе физикалық немесе психологиялық зиянды ұзақ уақыт бойы сезінеді, ал интернет кеңістігінде қорлау мен бопсалау әрекеттерін анықтау кейде қиынға соғады.
Кибербулинг түрлері:
Хабарламалармен қорлау: Әлеуметтік желілерде, мессенджерлерде немесе электрондық пошта арқылы қорлаушы, тұқыртушы немесе қорқыту мазмұнындағы хабарламалар жіберу.
Анонимді бопсалау: Жәбірленушіні қорқыту немесе оған зиян келтіретін ақпарат тарату арқылы оның өміріне қауіп төндіру.
Жала жабу және өтірік ақпарат тарату: Көрсетілген тұлғаға қатысты жалған немесе бұрмаланған ақпаратты тарату, оның имиджін бұзу.
Фотосуреттер немесе бейнемазмұнды тарату: Жәбірленушінің жеке немесе интимдік суреттерін, бейнемазмұнды рұқсатсыз тарату.
Жеке ақпаратты ұрлау: Интернеттегі жеке мәліметтерді ұрлау, жалған аккаунттар жасау немесе тұлғаның жеке өмірін бұзу.
Кибербулингтің әсері:
Психологиялық зиян: Құрбандар депрессияға, өзін-өзі бағалаудың төмендеуіне, үрей мен стресс сезімдеріне ұшырайды.
Әлеуметтік оқшаулану: Құрбандар қоғамнан, достарынан, отбасынан алыстап кетеді.
Өзін-өзі зиян келтіру: Кейбір кибербулинг құрбандары өз-өзіне қол жұмсау немесе өздерін жарақаттау әрекеттеріне баруы мүмкін.
Өмір сапасының төмендеуі: Құрбандар оқу мен жұмысқа деген мотивациясын жоғалтып, психологиялық күйзелістерге тап болады.
Кибербулингке қарсы күрес шаралары:
Білім беру мен ақпараттандыру:
Оқушыларға, жастарға, ата-аналарға және мұғалімдерге кибербулингтің зардаптары туралы ақпарат беру.
Әлеуметтік желілер мен интернетті жауапкершілікпен пайдалану туралы сабақтар өткізу.
Оқушылар мен жасөспірімдерге әлеуметтік медиада қауіпсіздік ережелерін үйрету.
Құқықтық шаралар:
Кибербулингтің заңды тұрғыда қудалануы: Қазақстанда кибербулингпен күресу үшін арнайы заңдар мен ережелер енгізу керек. Қазіргі уақытта киберқылмыс туралы заңнамалар көбейіп келеді, және кибербулинг жасаушыларға құқықтық жауапкершілік қолданылуы мүмкін.
Құқық қорғау органдары мен интернет-платформалардың бірлескен жұмысы қажет.
Платформалар мен әлеуметтік желілердің жауапкершілігі:
Әлеуметтік желілер мен интернет-платформаларда пайдаланушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жауапкершілікті күшейту.
Жәбірленушінің құқықтарын қорғау үшін жалған немесе зиянды ақпаратты тез арада жою жүйелерін енгізу.
Анонимді пайдаланушылардың әрекеттерін бақылау және заң бұзушыларды жауапкершілікке тарту.
Психологиялық қолдау және кеңес беру:
Кибербулинг құрбандарына психологиялық көмек көрсету, оларды қолдау және өз-өзіне деген сенімділікті арттыру.
Мектептер мен колледждерде психологтар мен кеңесшілердің жұмысын күшейту.
Құрбандарға тәуелсіз кеңес алу мүмкіндігін ұсыну.
Қоғамдық қозғалыстар мен кампаниялар:
Кибербулингке қарсы қоғамдық кампанияларды ұйымдастыру, оны кеңінен насихаттау.
Әлеуметтік желілер мен медиа арқылы кибербулинг мәселесіне қоғам назарын аудару.
Жастарды өзара қолдауға және бір-біріне көмек көрсетуге шақыру.
Қорытынды: Кибербулинг — бұл күрделі және жылдам дамып жатқан проблема, сондықтан оған қарсы күресу үшін мемлекет, қоғам, мектептер мен отбасылар бірлесе жұмыс істеуі қажет. Әркім өз әрекетінде жауапкершілік танытып, интернет кеңістігін қауіпсіз және құрметке толы етуге үлес қосуы керек.
