2025 жылдың алғашқы тоғыз айында Шымкент қаласы мен Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) елдері арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастықта біраз өзгерістер байқалды. Бұл кезеңде қала мен одаққа мүше елдер арасындағы өзара сауда көлемі азайғанымен, экспорт бағыттары мен өңделген өнім жеткізетін кәсіпорындар саны ұлғайды. 2025 жылдың қаңтар–мамыр айлары аралығындағы ресми деректерге сәйкес, Шымкент пен ЕАЭО елдері арасындағы тауар айналымы 212,9 млн АҚШ долларын құрады. Бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 21 пайызға төмен. Аталған көрсеткіштің ішкі құрылымына келер болсақ:
Экспорт көлемі — 47,4 млн АҚШ доллары, бұл өткен жылмен салыстырғанда 3,8%-ға төмен.
Импорт көлемі — 165,5 млн АҚШ доллары, 24,8%-ға азайған.
Ал 2025 жылдың қаңтар–сәуір айларында сауда айналымы 167,5 млн АҚШ долларын құраған. Оның ішінде:
Экспорт – 35,8 млн доллар, бұл 91,8%-ға қысқарған.
Импорт – 131,7 млн доллар, яғни 75,5%-ға төмендеген.
Бұл көрсеткіштер Шымкент қаласы мен ЕАЭО елдері арасындағы сауда байланыстарының белгілі бір себептермен (геосаяси ахуал, логистикалық қиындықтар, рубль бағамының өзгеруі, сыртқы санкциялар т.б.) әлсірегенін байқатады. Дегенмен, Шымкенттің экспорттық бағыттары мен мүмкіндіктері кеңейіп келеді.
Экспорт географиясы мен өнім түрлері
2025 жылы Шымкент қаласы өңделген дайын өнімдерді экспорттайтын бағыттардың санын 6 елден 9 елге дейін арттырды. Бұл — өңірлік экономиканың дамып келе жатқанын көрсетеді. Қазіргі таңда Шымкенттен келесі елдерге экспорт жасалуда:
Грузия — трансформаторлар;
Украина — трансформаторлар;
Беларусь — жиһаз және төсек жабдықтары;
Сонымен қатар Ресей, Қырғызстан және басқа да ЕАЭО елдерімен бұрыннан қалыптасқан байланыстар сақталып отыр.
Осы бағыттарда экспортқа шыққан кәсіпорындар саны да артып келеді. Қалада қазіргі таңда 54 кәсіпорын тұрақты түрде экспортпен айналысады, олардың көпшілігі өңдеу өнеркәсібі саласында жұмыс істейді. Бұл – Шымкент қаласының республикалық деңгейде дайын өнім экспорттау бойынша алдыңғы қатарда тұрған өңір екенін көрсетеді.
ЕАЭО елдерімен саудадағы жалпы жағдай
Республика деңгейінде де ЕАЭО елдерімен сауда көлемі 2025 жылы төмендеуде. 2025 жылдың қаңтар–наурыз айларында Қазақстан мен ЕАЭО елдері арасындағы сауда айналымы 6 001,1 млн АҚШ долларын құрап, өткен жылдың дәл осы кезеңімен салыстырғанда 6,3%-ға қысқарған.
Экспорт көлемі — 1 988,1 млн доллар (11,3% төмен), ал импорт — 4 013 млн доллар (3,6% төмен).
ЕАЭО елдерінің ішінде Қазақстан үшін негізгі сауда серіктесі болып Ресей қалуда. Одақ елдерінің арасындағы сауда құрылымында Ресейдің үлесі шамамен 88–91% аралығында. Қырғызстан, Беларусь және Армения елдерімен сауда айналымы салыстырмалы түрде төмен.
Шымкент үшін болашағы мен мүмкіндіктері
Шымкент қаласының ЕАЭО елдерімен саудасының жалпы көлемі қысқарғанымен, экспорт құрылымында оң өзгерістер бар. Географияның кеңеюі, жаңа нарықтарға шығу және өңделген өнімдердің сұранысқа ие болуы – бұл өңірдің экономикасының икемділігі мен әлеуетінің белгісі.
Қала әкімдігі мен мемлекеттік бағдарламалар аясында экспортқа бағытталған өндірістерді қолдау шаралары жалғасуда. «Қарапайым заттар экономикасы», «Бизнеске арналған үкімет» және басқа да жобалар арқылы кәсіпкерлерге несие беру, субсидия, консалтинг, логистика мен кеден рәсімдерінде қолдау көрсету жұмыстары жүргізілуде.
Шымкент: ЕАЭО елдерімен сауда және экспорттық қатынастары: 2025 жылдың 9 айындағы негізгі көрсеткіштер
