2025 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында Шымкент қаласы мен Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) елдері арасындағы сауда қатынастарының маңызды бөлігі – импорт саласы айтарлықтай өзгерістерге ұшырады. Бұл кезеңдегі импорттық көрсеткіштер жалпы республикалық тенденцияларды сақтай отырып, кейбір ерекшеліктерімен сипатталды.
Жалпы сауда контексті және импорттың маңызы
Шымкент қаласы – Қазақстанның ірі индустриалдық және сауда-логистикалық орталықтарының бірі болып табылады. Оның ЕАЭО елдерімен саудадағы қатынастары ел экономикасындағы маңызды сауда ағынын құрайды. ЕАЭО құрамына кіретін Ресей, Беларусь, Қырғызстан, Армения елдерімен тауар айналымы тұрақты жүргізіледі. Бұл елдерден импорт негізінен дайын өнімдер, шикізаттар, өндірістік және тұтыну тауарлары келеді.
Импорттың көлемі және 2025 жылдың алғашқы 9 айындағы статистика
2025 жылдың алғашқы тоғыз айында Шымкент қаласының ЕАЭО елдерінен импорт көлемі айтарлықтай қысқарды. Қалалық ресми деректер бойынша, қаңтар–сәуір аралығында импорт көлемі шамамен 131,7 млн АҚШ долларын құраған. Бұл көрсеткіш өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 75,5%-ға төмендеген.
Толығырақ айтар болсақ, 2025 жылдың алғашқы төрт айында ғана емес, жалпы тоғыз айлық кезеңде де импорттағы төмендеу тенденциясы байқалады. Бұл қалаға әкелінетін тауарлардың жалпы ағыны мен көлеміне әсер еткен маңызды факторлардың бірі болды.
Импорт құрылымы және тауар түрлері
Шымкент қаласына ЕАЭО елдерінен келетін импорт көбінесе келесі бағыттар бойынша қалыптасады:
Өнеркәсіптік шикізаттар мен материалдар, олар өңдеу және өндірістік кәсіпорындарда қолданылады.
Электротехника және механикалық жабдықтар, құралдар.
Тұрмыстық тауарлар, азық-түлік өнімдері.
Құрылыс материалдары және техника.
Химиялық өнімдер мен фармацевтикалық препараттар.
Аталған тауар топтары Шымкент қаласының өндірістік, сауда және қызмет көрсету салаларының қажеттілігін қамтамасыз етеді.
Импорт көлемінің төмендеуінің себептері
2025 жылдың 9 айындағы импорттың төмендеуі бірнеше негізгі факторлармен түсіндіріледі:
Геосаяси жағдайлар — аймақтағы тұрақсыздық пен сыртқы саясаттағы өзгерістер логистикалық тізбектерге әсер етті. Бұл өз кезегінде импортқа қатысты операциялардың кешігуі мен көлемінің қысқаруына алып келді.
Логистикалық қиындықтар — пандемия салдарынан туындаған және одан кейін де толық шешілмеген тасымалдау мәселелері импорттық тауарлардың жеткізілуін тежеді.
Валюта бағамдарының ауытқуы — рубль мен доллар курсының өзгерістері импортқа кететін шығындарды арттырып, кейбір импорттық тауарлардың жеткізілуін азайтты.
Санкциялық және әкімшілік шектеулер — кейбір елдерге қатысты енгізілген шектеулер және кедендік рәсімдердің күрделенуі сауда ағындарына кедергі келтірді.
Импорттың сауда-экономикалық ынтымақтастықтағы рөлі
Импорт тауарлары Шымкент қаласының өндіріс орындары мен тұтынушылары үшін маңызды. Ол экономиканың түрлі салаларын қажетті шикізатпен, технологиямен және дайын өніммен қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, импорт арқылы келетін тауарлар халықтың тұтыну қажеттіліктерін қанағаттандырады.
ЕАЭО елдерімен импорттық қатынастардың төмендеуі уақытша сипатқа ие деп бағаланады, себебі қала әкімдігі мен мемлекеттік органдар импортты тұрақтандыру мен ынталандыру бойынша шаралар қабылдауда.
Мемлекеттік қолдау және болашақ перспективалар
Шымкент қаласының әкімдігі мен мемлекеттік құрылымдары импорттық процестерді қолдау бағытында бірқатар бағдарламаларды жүзеге асырып жатыр. Олардың ішінде:
Логистикалық инфрақұрылымды дамыту, кедендік рәсімдерді оңайлату;
Импорттық кәсіпкерлерге жеңілдетілген несие және субсидия беру;
«Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы аясында импорттық өнімдердің сапасын арттыру мен бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату;
Сауда-экономикалық байланыстарды нығайту, жаңа сауда бағыттарын дамыту.
Бұл шаралар Шымкент қаласының импорттық әлеуетін арттырып, экономиканың тұрақты дамуына ықпал етеді.
2025 жылдың алғашқы 9 айында Шымкент қаласының ЕАЭО елдерінен импорт көлемі едәуір төмендегенімен, бұл жағдай геосаяси және экономикалық факторларға байланысты уақытша сипатта болып отыр. Қала экономикасы мен мемлекеттік саясат импорттық процестерді тұрақтандыруға және нығайтуға бағытталған. Шымкенттің ЕАЭО елдерімен сауда-экономикалық ынтымақтастығы жалғасуда, ал импорттық қатынастар қаланың өндірістік, сауда және тұтынушылық секторының қажеттіліктерін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқара береді. Алдағы уақытта логистика, кедендік рәсімдер және сауда ынтымақтастығын дамыту бағытында қабылданатын шаралар импорт көлемінің өсуіне және тауарлардың әртараптануына мүмкіндік береді деп күтілуде.
Шымкент қаласының Еуразиялық экономикалық одақ елдерінен импорт дамуы: 2025 жылғы 9 айлық шолу
