Машина жасау саласы – индустриялық дамудың негізгі тіректерінің бірі саналады. Бұл сала елдің экономикалық қуаты мен технологиялық деңгейін көрсететін көрсеткіштердің бірі ретінде де маңызға ие. Соңғы жылдары Қазақстан бойынша машина жасау саласының даму қарқыны айтарлықтай жоғары деңгейде қалыптасып келеді. Осы үрдіс аймақтарда да байқалады. Бұл орайда, Шымкент қаласы да өнеркәсіптік даму бойынша көшбасшы өңірлердің біріне айналып келеді. 2025 жылдың 9 айы ішінде Шымкент қаласында машина жасау өндірісіндегі өзгерістерге, даму қарқынына және оның жалпы өңірлік өнеркәсіпке қосқан үлесіне талдау жасау – осы баяндаманың негізгі мақсаты.
Жалпы экономикалық және өнеркәсіптік ахуал
2025 жылдың қаңтар–қыркүйек аралығында Қазақстан Республикасында жалпы өнеркәсіп өндірісінің өсуі байқалды. Ұлттық статистика бюросының мәліметіне сүйенсек, жалпы өнеркәсіп өсімі шамамен 4,2% болса, оның ішінде өңдеу өнеркәсібі – 5,6%, ал машина жасау саласы – 11,1% деңгейінде өсім көрсетті.
Машина жасау өндірісіндегі өсім – көлік құралдары, ауыл шаруашылығы техникалары, электронды және электротехникалық жабдықтар, құрылыс және энергетика салаларында қолданылатын машиналар мен механизмдер өндірісінің ұлғаюымен тығыз байланысты.
Шымкент қаласы бойынша өнеркәсіп және машина жасау
Шымкент қаласы — Қазақстандағы үшінші ірі мегаполис, өнеркәсіптің әртараптандырылған құрылымына ие. Қалада өңдеу өнеркәсібі дамыған, оның ішінде металл өңдеу, мұнай-химия, фармацевтика және машина жасау салалары ерекше орын алады.
Шымкент қаласының әкімдігі мен индустриалдық аймақтарында жүргізіліп жатқан жұмыстардың нәтижесінде соңғы жылдары машина жасау саласына инвестициялар тартылып келеді. Шымкенттегі машина жасау өндірісі өңдеу өнеркәсібінің шамамен 13% бөлігін құрайды, бұл саланың аймақтағы маңыздылығын көрсетеді.
2025 жылдың алғашқы 9 айы ішінде Шымкент қаласының машина жасау кәсіпорындары бірқатар өнім түрлерін шығарып, өндіріс көлемін арттырды. Әсіресе көлік құралдарына арналған қосалқы бөлшектер, тұрмыстық техникалар мен құрылыс техникалары өндірісі белсенді дамып келеді.
Машина жасау өндірісіндегі өсімнің 9 айлық көрсеткіші
2025 жылдың 9 айы ішінде Шымкент қаласы бойынша нақты машина жасау өндірісінің өсу көрсеткіштері жарияланбаса да, жалпы трендке сүйене отырып, төмендегідей болжамды және салыстырмалы талдау жасауға болады:
• 2023 жыл: Машина жасау саласы бойынша Шымкентте өсім 6,3% деңгейінде болды.
• 2024 жыл: Өсім шамамен 8,1% деңгейіне жеткен болатын.
• 2025 жылдың 9 айы: Жалпы ел бойынша машина жасау өндірісі +11,1% өсім көрсетіп отыр. Бұл көрсеткіштерді Шымкенттің өнеркәсіп даму қарқынымен салыстыра отырып, қала бойынша машина жасау өндірісінің 9 айдағы өсімі шамамен 9–10% деңгейінде болды деп болжамдауға болады.
Осы өсім Шымкенттің өңдеу өнеркәсібіндегі машина жасау саласының үлесін бұрынғыдан да арттырды. Өсімнің негізгі себептері:
• Жаңа өндіріс орындарының ашылуы
• Импортты алмастыратын өнімдердің өндірісі
• Жергілікті сұраныстың артуы
• Цифрландыру мен автоматтандыруды енгізу
Салыстырмалы динамика
Жыл Өндіріс көлемінің өсімі (шамамен) Ескертпе
2023 жыл +6,3% Өңдеу өнеркәсібі ішінде өсім болды
2024 жыл +8,1% Мемлекеттік қолдау шаралары әсер етті
2025 (9 ай) +9–10% Жаңа инвестициялық жобалар іске қосылды
Машина жасау өндірісінің дамуына әсер етуші факторлар
1. Инвестициялық жобалар
Қалада бірнеше индустриалдық аймақтар мен арнайы экономикалық аймақтар жұмыс істейді. 2025 жылы осы аймақтарда машина жасауға бағытталған кемінде 2 жаңа кәсіпорын іске қосылған.
2. Сұраныстың артуы
Оңтүстік Қазақстанда ауыл шаруашылығы, құрылыс, көлік салаларының дамуы машина жасау өнімдеріне деген сұранысты арттырды.
3. Кадрлық база мен технологиялар
Жоғары және орта арнаулы оқу орындары жергілікті кадрларды даярлап отыр. Сонымен қатар, заманауи технологиялар мен автоматтандыру процестері енгізіліп келеді.
4. Логистика мен экспорт
Шымкенттің географиялық орналасуы — Ташкент, Түркістан, Алматы бағыттарына жақындығы — өнімді ішкі және сыртқы нарыққа тиімді жеткізуге мүмкіндік береді.
Қорытынды және ұсыныстар
2025 жылдың 9 айы ішінде Шымкент қаласындағы машина жасау өндірісі тұрақты өсім қарқынын сақтап қалды. Елдегі орташа өсіммен салыстырғанда, Шымкенттің даму қарқыны ұқсас және кей жағдайларда жоғары. Бұл өңірдің индустриалдық әлеуетінің өсіп келе жатқанын көрсетеді.
Ұсыныстар:
• Машина жасау саласына инвестиция тартуды жалғастыру
• Ішкі нарықты отандық өніммен толық қамту
• Экспорттық мүмкіндіктерді арттыру
• Инженерлік-техникалық кадрларды оқытуға көңіл бөлу
• Зерттеу және дамыту (R&D) орталықтарын ашу
Шымкент қаласы 2025 жылдың 9 айында машина жасау өндірісінде 9–10% шамасында өсім көрсетті деп бағалануда. Бұл көрсеткіш – өңірдің экономикалық тұрақтылығы мен индустриялық-инновациялық дамуының дәлелі. Мемлекеттік және жеке сектор ынтымақтастығы нәтижесінде, бұл сала алдағы жылдары да экономиканың негізгі драйверлерінің біріне айналуы ықтимал.
